O tym, że Kanał Göta w ogóle istnieje, dowiedzieliśmy się od skippera podczas naszego pierwszego rejsu po szwedzkich wodach. Początkowo niewiele to dla nas znaczyło. Pilnie jednak nadrobiliśmy lekcję. Chyba z całkiem dobrym wynikiem, bo nie tylko wiemy czym Göta Kanal jest, ale mamy za sobą pokonanie tej niezwykłej trasy w całości.
Wraz z Trollhätte Kanal umożliwia ona przepłynięcie w poprzek południowej części Półwyspu Skandynawskiego, znacząco skracając drogę z Bałtyku na Morze Północne. Podobno o takiej możliwości marzył już król Gustaw Waza w pierwszych latach swoich rządów. Plany zostały zrealizowane jednak dopiero w latach 1810-1832 dzięki uporowi Balzaara von Platena – oficera i polityka, współpracującego z z budowniczym Kanału Kaledońskiego Thomasem Thelfordem. Było to możliwe m.in. w związku ze zmianą doktryny militarnej Szwecji, która po utracie Finlandii na rzecz Rosji, zakładała wzmocnienie wnętrza kraju na wypadek konieczności prowadzenia działań obronnych.
Dziś trasa łącząca wschodnie i zachodnie wybrzeże Szwecji, zwana Błękitną Wstęgą Szwecji, nie ma już znaczenia militarnego, a gospodarcze posiada jedynie jej zachodnia część. Kanał Göta dostępny jest natomiast dla łodzi turystycznych i stanowi jedną z większych atrakcji kraju. Łączy leżące nad Jeziorem Wener Sjötorp z położonym nad Bałtykiem Mem, a jego długość to 190 km, z czego 87 km stanowią odcinki sztuczne, przekopane rękami 58 tys. szwedzkich żołnierzy. Na trasie wybudowano 58 śluz umożliwiających zmianę poziomu (który w najwyższym punkcie w Tåtorp nad jeziorem Viken wynosi 91,8 m n.p.m.), brzegi łączy natomiast 47 otwieranych mostów. Najbardziej imponujące są jednak dwa akwedukty, pod którymi biegnie droga lądowa.
Tyle suche fakty. Choć same w sobie są ciekawe, Kanał Göta jest czymś więcej niż garstką ciekawostek dla miłośników historii techniki. Jest to droga, która ma w sobie coś ze szlaku pielgrzymkowego i gry zręcznościowej jednocześnie. Jej niezwykłą atmosferę tworzą piękne krajobrazy, urocze zakątki, zabytkowe obiekty oraz ludzie na jachtach przemierzający trasę w obu kierunkach. Żegluga nią to zanurzenie się w morzu zieloności, a sielankowe momenty przeplatane są wyzwaniami, jakimi jest przechodzenie przez śluzy oraz przepływanie pod mostami (zwłaszcza, jeśli zaczynają się zamykać w trakcie przechodzenia!).
Choć mieliśmy już doświadczenie z poruszaniem się po wodach śródlądowych, na Kanale Göta trzeba było zmierzyć się z nieco innymi wyzwaniami. Śluzy są tu bardziej kameralne niż na Trollhätte Kanal, ich przechodzenie jest jednak nieco skomplikowane. Jedna osoba z załogi musi przed śluzą wyjść na nabrzeże i przełożyć cumy „na biegowo”. Cumę dziobową, poprowadzoną przez bloczek, wybiera (bądź luzuje) sternik przy pomocy kabestanu . O tym jak to zrobić i ewentualnych innych sposobach śluzowania szczegółowo informują otrzymywane na starcie materiały. Okazuje się jednak, że wskazówki te nie są idealne i nic nie zastąpi doświadczenia oraz znajomości własnej łódki. Czasem np. trzeba także wybrać cumę rufową, choć według obsługi i podręcznika, nie jest to konieczne.
Inaczej też wygląda obsługa śluz – podczas gdy na Trollhätte Kanal rządzi „wielki brat” (przed mostami i śluzami są kamery, dzięki czemu obsługa wie, że jacht czeka na przejście) tutaj zajmują się nią lock keeperzy, w większości zaopatrzeni w piloty służące do sterowania mechanizmami, w które wyposażono zabytkowe budowle. Ich zadaniem jest udzielanie ewentualnych wskazówek skipperom i koordynowanie ruchu na kanale. W większości są to sympatyczni, pomocni młodzi ludzie, czasem zdarza się jednak, że ich „złote rady” udzielane są poniewczasie. Tak było np. w przypadku, kiedy polecono nam niespodziewanie przybić do przeciwnego brzegu śluzy, niż tego, na który byliśmy przygotowani. W rezultacie przechodziliśmy przeszkodę trzymając koniec jednej cumy z lądu, co z uwagi na rwący strumień wody napełniającej śluzę, było bardzo trudne.
Tego typu „przygody” oraz rozmaite niespodzianki (np. zdarzające się nietypowe zaczepienie lin przez załogi innych łodzi, które uniemożliwiało standardowe założenie naszych), a także pojedyncze śluzy, które mają inne mechanizmy przechodzenia, sprawiały, że podróż kanałem nie była nudna, a każdy następny obiekt stanowił nowe wyzwanie. Podejmowaliśmy je wspólnie, dzieląc się obowiązkami między sobą. Każdy miał swój udział w pokonywaniu przeszkód, młodsza część załogi nie była pominięta! Ćwiczyliśmy przy tym niezliczoną ilość razy podejście i odchodzenie od brzegu, co było wspaniałą szkołą manewrowania jachtem. Bywała nieraz bardzo intensywna, np. w przypadku pokonywania schodów Carla-Johana czyli układu siedmiu połączonych ze sobą śluz w miejscowości Berg nad jeziorem Roxen.
Przyszło nam się zmierzyć z jeszcze jednym problem, o którym myśleliśmy, że jest zażegnany – niepokojąco wysokimi wskazaniami temperatury silnika. Mimo strachu, że przedwcześnie zakończymy wyprawę, po kolejnym dniu szukania przyczyn, licznych konsultacjach, wymontowaniu termostatu, zamawianiu części i przeglądzie elektroniki mogliśmy ruszyć dalej.
Nasza podróż kanałem oraz jeziorami, które leżą na jego trasie (w tym czarującym jeziorze Wetter) trwała ponad dwa tygodnie. Oczywiście można ją przebyć znacznie szybciej, my jednak oszczędzajac silnik, chcieliśmy równocześnie delektować się urokami krajobrazów i zabytków mijanych po drodze. W jednym z miasteczek spotkaliśmy sympatyczne małżeństwo z Polic, które podobnie jak my – niespiesznie i spokojnie, podążało kanałem w przeciwną stronę. To było dopiero drugie spotkanie z naszymi rodakami od czasu kiedy w maju wyruszaliśmy ze Świnoujścia. Przyjemnie było wymienić się spostrzeżeniami, w tym o nie do końca adekwatnych wskazówkach z przewodników odnośnie wybierania cum w śluzie.
Nie zabrakło również innych ważnych spotkań na trasie. Podążanie wspólną drogą sprawiało, że nawiązywane relacje z innymi załogami, choć przecież przelotne, miały w sobie sporą dozę wzajemnej sympatii. Mogliśmy liczyć także na życzliwe zainteresowanie gdy borykaliśmy się z problemami z silnikiem oraz radość, gdy udało się je rozwiązać. Gdy w jednym w z portów dojrzeliśmy jacht naszych duńskich znajomych z Trollhätte Kanal, o których wiedzieliśmy, że musieli na jakiś czas opuścić Szwecję, zostawiliśmy list z pozdrowieniami. Jakże cieszyliśmy się, gdy ponownie spotkaliśmy ich w trakcie dalszej drogi!
Oczywiście przebycie kanału to wspaniała okazja do do zwiedzenia wielu ciekawych miejsc. Jego okolica naszpikowana jest licznymi, mniejszymi i większymi, zabytkami – zarówno związanymi z tą niezwykłą budowlą, jak i pochodzącymi z innych czasów i epok (np. w pięknej Vadstenie, o której pisaliśmy w artykule o wielkich jeziorach Szwecji czy uroczym miasteczku Söderköping). Wiele z nich zasługuje na osobny wpis – być może kiedyś się doczekają. Co ważne, warto te rejony odwiedzić nie tylko jeśli jest się żeglarzem – po trasie kursują klimatyczne statki pasażerskie, a wzdłuż kanału prowadzi ścieżka rowerowa i liczne szlaki dla pieszych.
Choć droga była niesamowitą przygodą i wspaniałą szkołą żeglarstwa, cieszyliśmy się gdy pokonując ostatnią śluzę w Mem ponownie znaleźliśmy się na Morzu Bałtyckim. Czuliśmy, że sprostaliśmy ciekawemu wyzwaniu, ale też byliśmy nieco zmęczeni wszystkimi manewrami wykonanymi w trakcie przeprawy. Co ciekawe, jakiś czas potem, od spotkanych w szkierach Szwedów dowiedzieliśmy się, że trasa ta, dla wielu ich rodaków kultowa, przez innych nazywana jest szyderczo „rowem rozwodowym”. Na szczęście my zdaliśmy egzamin i chyba nie przesadzę, jeśli powiem, że mimo wszelkich trudności staliśmy się bardziej zgranym zespołem.
